Тарелкиннің өлімі

Александр Васильевич Сухово-Кобылиннің «Тарелкиннің өлімі» пьесасы автор өмірін қақ ортасынан бөлген қатты психологиялық соққы әсерінің (француз әйелі Симон Деманш ісі бойынша кісі өлтірген деп айыптау) нәтижесінде жазған. Пьеса оның «Өткеннің бейнесі» драмалық трилогиясының үшінші бөлігі болып табылады. Бірақ ол 1899 жылы жазылғаннан кейін 30 жыл өткен соң ғана театрда қойылымға жіберілді.

Оқиғаның сюжеті өз мәнінде детективтік болып келеді: несиегерлермен азапталған шағын шенеунік Тарелкин өзінің бастығы Варравинге реніш сақтап қалған, себебі параны бөліскен кезде ол ұмытылып, ескерілмеген болып шығыпты. Тарелкин өзінің бастығынан кек алуға шешім қабылдап, оның мүмкін сыбайлас жемқорлық әрекеттерін сипаттайтын, оның ар-намысына кір келтіретін немесе жоғары эшелондағы шенеуніктің күлуіне тыйым салынған дүниелерді мазақтайтын жеке хат-хабарларын ұрлайды.

Тарелкин осының көмегінмен Варравинді бопсаламақшы болады. Ол өзінің өлімін өтірік жасап, өзін Сил Силыч Копылов есімді басқа адам ретінде таныстырады. Ал Варравин қайтыс болған адамнан өз хаттарын кез келген жолмен табуға тырысып, түрленуге жүгініп, зейнеттегі капитан Полутатаринов кейпіне енді. Алайда іздеу кезінде бастық өзінің бағынысындағы адамның тірі екені ашылатын болады. 

Қойылымның сахналық кеңістігі - бұл ойын, парадокс, логиканың бұзылған заңдылықтары және қара әзіл әлемі, басқа адамға айналу үшін тек көзілдірік киіп, киім ауыстырып, ақсақ кейпін таныту жеткілікті.

«Тарелкиннің өлімі» қойылымы - режиссер актерлермен бірге алдау тақырыбын басқалар үстінен биліктің күлкіге тұрарлық негізі ретінде зерттейтін мистикалық фарс.